KẺ THÙ CỦA ĐỜI SỐNG HÔN NHÂN LÀ TÍNH ÍCH KỶ
TÂM LÝ HÔN NHÂN
Trần Mỹ Duyệt
Hôn nhân là một đời sống hạnh phúc. Nó chính là nền tảng của gia đình, của xã hội, và cả tôn giáo nữa. Bởi đó hôn nhân có rất nhiều kẻ thù.
Thoạt nhìn vào những đổ vỡ của hôn nhân, người ta thường cho rằng kẻ thù của nó là những tệ nạn của xã hội: rượu chè, nghiện hút, cờ bạc, và lăng nhăng trai gái. Một số nguyên nhân khác bao gồm: vợ chồng ghen tương, lười biếng, thiếu trách nhiệm, nếp sống gia trưởng, và bạo hành trong gia đình. Thật ra, tất cả những thứ đó đều là cớ để dẫn đến đổ vỡ, chia lìa và ly tán cuộc sống hôn nhân. Nhưng cốt lõi, nguyên nhân chính là do mỗi người trong cuộc: do người vợ, do người chồng, và dĩ nhiên là do cả hai. Và nó phát xuất từ “Tính Ích Kỷ”.
Trong tương quan đời sống vợ chồng:
-Nghiện ngập rượu chè là ích kỷ.
-Nghiện ngập hút sách, xì ke, ma túy là ích kỷ.
-Đam mê cờ bạc là ích kỷ.
-Đam mê trái gái, ngoại tình là ích kỷ.
-Ghen tuông với chồng, với vợ là ích kỷ.
-Lười biếng là ích kỷ.
-Thiếu tinh thần trách nhiệm là ích kỷ.
-Sống thói gia trưởng là ích kỷ.
-Bạo hành trong gia đình là ích kỷ.
Định nghĩa tổng quát, ích kỷ là “chỉ nghĩ đến lợi riêng của mình” [1], là “chỉ lo lắng duy nhất cho chính mình mà không biết đến người khác” [2]. Theo cái nhìn tâm lý, ích kỷ là “thái độ quan tâm một cách thái quá hoặc một cách cuồng nhiệt về mình, về lợi ích, thú vui, hoặc an sinh của mình mà không quan tâm đến người khác”. Ích kỷ đi ngược lại với lòng vị tha hoặc tính rộng lượng, và nó cũng tương phản với tâm lý đặt trọng tâm vào chính mình.
Ngoài ra, ích kỷ còn có thể được định nghĩa như “một đặc tính hướng dẫn người đó luôn hành động cho lợi ích riêng của mình mà không quan tâm đến những hành động ấy có thể làm phiền người khác”. Hoặc “ích kỷ như một đặc chất hướng dẫn con người thường xuyên hành động cho những lợi ích riêng của mình mà không hề quan tâm đến những hành động ấy đụng chạm đến người khác như thế nào”. Theo tự điển của Hiệp Hội Tâm Lý Hoa Kỳ (American Psychological Association (APA) dictionary) thì “ích kỷ như một khuynh hướng hành động một cách thái quá hoặc quyết đoán trong một cách thức mà nó đem lại những lợi ích cho mình, ngay cả khi người khác vì vậy mà bị thiệt thòi”.
Tóm lại, người ích kỷ là người:
-Không quan tâm đến thái độ của mình ảnh hưởng đến người khác như thế nào.
-Luôn luôn hành động theo thích thú, lợi ích riêng mình thay vì hòa đồng với người khác.
-Không có lòng nhân ái trước những đau khổ của người khác.
-Không áy náy khi làm người khác mất lòng.
-Dùng nhiều thủ đoạn để đạt những gì mình muốn.
-Luôn đòi hỏi điều tốt nhưng không bao giờ giúp đỡ ai.
-Không tử tế với ai, nhưng nếu có thì mong được tử tế lại.
-Lợi dụng người khác ngay cả khi người ấy bị thiệt thòi. [3]
Đối với đời sống hôn nhân cái khó nhất, nặng nề nhất, mệt mỏi nhất, và đôi lúc làm cho chúng ta bị căng thẳng nhất không phải là sức ép và những vất vả của công việc, của nghèo đói, của trách nhiệm làm chồng, làm vợ, mà là hiểu và làm hài lòng được người phối ngẫu. Một câu nói rất triết lý của triết gia Socrates về hôn nhân là: “Bạn cứ lấy vợ đi. Nếu may mắn bạn sẽ hạnh phúc. Nhưng nếu không, ít ra bạn cũng là một triết gia!” Socrates là một đại triết gia, ông cũng có vợ, nhưng đời sống hôn nhân của ông lại bất hạnh, nên đối với ông trở thành “triết gia” ở đây mang ý nghĩa của một lời nhắn nhủ và một thách thức trong đời sống hôn nhân. Vợ ông, Xanthippe luôn luôn được biết đến như một phụ nữ cau có, gắt gỏng, và la lối ông. Người đã đem lại cho ông rất nhiều chịu đựng. Đây cũng chính là lý do tại sao khi được hỏi: “Ông có biết đàn bà họ muốn gì không?” thì Sigmund Freud cha đẻ của ngành phân tâm học đã trả lời “không”. Người đàn ông làm sao biết được trong đầu người đàn bà nghĩ gì? Và tâm lý này cũng áp dụng cho cả phụ nữ nữa. Thông thường, chúng ta vẫn nghe các bà, các cô phàn nàn là “không hiểu nổi chồng mình muốn gì nữa?”
Đi sâu hơn vào để tìm hiểu những khác biệt giữa chồng và vợ, giữa người nam và người nữ, chúng ta cũng nhận ra điều này, đó là sẽ không có cách nào mà chúng ta có thể hiểu chồng hay vợ mình một cách hoàn toàn được. Trong buổi đầu sáng tạo, Thượng Đế đã dựng nên người nam và người nữ. Người nam Ngài dựng nên bằng bùn đất, nhưng người nữ, Ngài lại dựng nên bằng một cái xương sườn của đàn ông [4]. Sự khác biệt giữa đất và xương sườn đã nói lên rằng cuộc sống hôn nhân luôn đòi hỏi “hiểu” nhau, mà chỗ nào không hiểu thì phải hy sinh và chấp nhận.
Khi bước vào đời sống hôn nhân, người ta cần những thu hút, hấp dẫn, lãng mạn, và say đắm lúc ban đầu. Nhưng để nuôi dưỡng được tình yêu và thăng hoa hạnh phúc ấy, đòi hỏi phải biết hy sinh. Mà hy sinh lớn nhất, khó thực hiện nhất là hy sinh chính mình, hy sinh cái tôi của mình để một mặt minh chứng được tình yêu, một mặt nuôi dưỡng và phát triển tình yêu. Đây cũng là lý do khi một ai đó chỉ lo tìm mình, chỉ nghĩ đến mình, nghĩ đến cái tôi của mình, người này không thích hợp với đời sống hôn nhân. Nếu họ đem cái tôi ích kỷ ấy vào đời sống hôn nhân, là đem một kẻ thù nguy hiểm nhất, độc ác nhất, ghê gớm và đáng sợ nhất vào cuộc sống hạnh phúc của mình.
________
Tham khảo:
1. Từ Điển Tiếng Việt. Nhà xuất bản Hồng Đức.
2. Longman Dictionary of American English- New Edition.
3. https://psychcentral.com/health/reacting-to-selfish-people#definition.
4.Xem Sáng Thế Ký 2:7,18-22.
Hôm nay (8 tháng 9 năm 2023) lễ Sinh Nhật Đức Mẹ, trong lúc nguyện ngắm buổi sáng trước Thánh Lễ, tôi đã dùng cuốn sách The GLORIES of MARY (Vinh Quang Mẹ Maria) của Thánh Alphonsus De Liguori làm tư tưởng cho phần suy niệm. Trong phần tài liệu, tôi đã đọc bài viết của thánh nhân, và cùng ngài suy niệm câu: “Et Jesum benedictum fructum ventris tui nobis post hoc exilium obstande”
Chư huynh đáng kính trong hàng Giám Mục và Linh Mục
Anh chị em thân mến, Trong bài ca Ngợi Khen (Magnificat), một thi ca tuyệt vời của Đức Mẹ mà chúng ta vừa nghe trong Tin Mừng, chúng ta tìm thấy một số từ ngữ gây kinh ngạc. Maria nói: “Từ nay muôn thế hệ sẽ gọi tôi diễm phúc”.
Những hình ảnh cổ nhất diễn tả việc Chúa Giêsu biến hình có từ thế kỷ thứ Sáu được tìm thấy trong tu viện St. Catharine ở Siani, đã diễn tả những gì mà thánh ký Matthêu đã ghi lại trên núi. Theo truyền thống thì Chúa Giêsu đã biến hình trên núi Tabor. Đây là ngọn núi cao 575m ở cuối hướng đông của Thung Lũng Jezreel, cách Biển Galilee 18 Km.
Qua Tiên Tri Isaia, Thiên Chúa được diễn tả như một Thiên Chúa đáng yêu, giầu lòng rộng rãi, nhân ái và bao dung. Ngài luôn mời gọi mỗi người chúng ta đến với Ngài. Lời “mời” của Ngài trường hợp này mang hai nghĩa: -Sự thu hút của lời mời. Trong Isaia chúng ta tìm thấy ý nghĩa của sự thu hút ấy qua những lời: Khát nước, đói, đồ bổ, món ăn mỹ vị, bánh, sữa và rượu…
Nếu có dịp đọc tác phẩm “The Surrendered Wife” (Người Vợ Về Nguồn) của Laura Doyle [1], thì cũng giống như phần lớn các độc giả, bạn sẽ bị thu hút vào một cuộc tranh chấp nội tâm: tán thành hoặc phản đối nội dung và triết lý được tác giả trình bày trong đó.
Trong khi cao trào về nam nữ bình quyền, về nữ quyền đang được đề cao mà có ai đó nói rằng đã đến lúc chị em phụ nữ cần dừng lại để xem xét lại những gì mình đã làm,
Trong thế giới tự do hiện nay, con người xem như muốn giành lấy quyền làm chủ đời mình. Họ muốn biết lành, biết dữ. Với trào lưu tư tưởng không ngừng phản ảnh đến suy nghĩ và hành động. Thêm vào đó, được tiếp tay bởi truyền thông, sự lạm dụng và khuynh loát của giới chính trị, các chủ thuyết tự do của xã hội, và sự suy sụp về luân lý, đạo đức, những phong trào đồng tính, hôn nhân đồng tính và chuyển giới ngày một trở nên thách đố hệ thống luân lý, luật pháp, trật tự xã hội, đạo đức xã hội và cả Thiên Chúa nữa.
Phải bắt đầu dạy đứa trẻ 20 năm trước khi nó chào đời”. Câu nói này được cho là của Napoleon, nhưng quan niệm về tâm lý giáo dục thì cho rằng đứa trẻ không chỉ “sẵn sàng để học”, mà nó đã thực sự học ngay vừa khi chào đời.
Thời gian gần đây thỉnh thoảng tôi vẫn nhận được những cuộc gọi nhờ giúp đỡ hoặc hỏi ý kiến qua điện thoại. Phần lớn những thắc mắc đều quy về hai điểm chính: Hôn nhân và giáo dục con cái.
Tâm lý nhàm chán cho chúng ta lý do để “xét lại”. Theo tâm lý này, người ta có trăm ngàn lý do để đến với nhau, và cũng có trăm ngàn lý do để xa nhau. Một khi tình yêu đã ra nhạt nhẽo, hững hờ, người ta sẽ cảm thấy hối tiếc, thấy phàn nàn, và muốn “thay đổi”. Và hậu quả là đem đến những cám dỗ về ngoại tình, nhất là những lúc “cơm không lành, canh không ngọt”. Như Nguyễn Ánh 9, Hồ Dzếnh cũng có một cái nhìn bi quan về một tình yêu chung thủy, hay đúng hơn một sự mơ mộng về cái thuở còn yêu nhau, theo đuổi và tán tỉnh nhau:
“Nhất quỷ nhì ma, thứ ba học trò”. Câu nói này hầu như ai cũng đã nghe và đã biết về ý nghĩa của nó. Tuổi trẻ mà không chút phá phách, nghịch ngợm không phải là tuổi trẻ. Nhưng lưu manh, côn đồ, du đãng, và bắt nạt lẫn nhau thì đó là những hành động không thể chấp nhận. Hậu quả của nó còn để lại một hiện tượng xã hội tồi tệ sau này, đó là: “Cá lớn nuốt cá bé!”
Một trong những cái làm căng thẳng nhất đối với một đứa trẻ là sức ép từ bạn bè “peer pressure”. Ai cũng có kinh nghiệm này khi còn là một trẻ em cắp sách đến trường, đặc biệt ở tuổi vị thành niên, và cả sau này khi đã bước chân vào cuộc sống với những giao tiếp xã hội.
Thánh Giuse, Cha Nuôi Đức Kitô. Ngài đã sinh sống và nuôi vợ con với đôi tay và sức lao động của chính mình bằng nghề thợ mộc. Chúa Giêsu lớn lên cũng theo nghề của dưỡng phụ ngài, và đã trở thành một anh thợ mộc: “Đây không phải là ông thợ mộc sao? Không phải là con bà Maria và anh em với Giacôbê, Giuse, Giuđa và Simon sao? Chị em của ông không ở đây với chúng ta sao? Và họ xúc phạm đến Ngài” (Marcô 6:3).
Dù chỉ là một người thợ mộc bình dân, âm thầm, và nghèo nàn, nhưng theo huyết thống, Thánh Giuse thuộc hoàng tộc David. Ở vào thời ngài, dòng dõi David tuy không còn lừng lẫy như xưa, Thánh Giuse vẫn cho thấy ngài là người có tâm hồn cao thượng và thánh thiện. Thánh Kinh kể lại sau khi kết hôn với Maria, do nhận ra Maria có thai, nhưng vì “là người công chính và không muốn công khai tố cáo người bạn mình” (Matthêu 1:19), nên Thánh Giuse đã định tâm lìa bỏ Maria một cách kín đáo. Hành động của ngài đã khiến Thiên Đàng phải can thiệp. Thiên thần Chúa đã được sai đến và cho ngài hay con trẻ đó là Con Thiên Chúa, và Con Thiên Chúa đây được hoài thai bởi quyền năng Chúa Thánh Thần.
“Người Do-thái liền xầm xì phản đối, bởi vì Đức Giê-su đã nói: “Tôi là bánh từ trời xuống.” Họ nói: “Ông này chẳng phải là ông Giê-su, con ông Giu-se đó sao? Cha mẹ ông ta, chúng ta đều biết cả, sao bây giờ ông ta lại nói: “Tôi từ trời xuống?” Đức Giê-su bảo họ: “Các ông đừng có xầm xì với nhau! Chẳng ai đến với tôi được, nếu Chúa Cha là Đấng đã sai tôi, không lôi kéo người ấy, và tôi, tôi sẽ cho người ấy sống lại trong ngày sau hết. Xưa có lời chép trong sách các ngôn sứ: Hết mọi người sẽ được Thiên Chúa dạy dỗ. Vậy phàm ai nghe và đón nhận giáo huấn của Chúa Cha, thì sẽ đến với tôi. Không phải là đã có ai thấy Chúa Cha đâu, nhưng chỉ có Đấng từ nơi Thiên Chúa mà đến, chính Đấng ấy đã thấy Chúa Cha. Thật, tôi bảo thật các ông, ai tin thì được sự sống đời đời. Tôi là bánh trường sinh. Tổ tiên các ông đã ăn man-na trong sa mạc, nhưng đã chết. Còn bánh này là bánh từ trời xuống, để ai ăn thì khỏi phải chết. Tôi là bánh hằng sống từ trời xuống. Ai ăn bánh này, sẽ được sống muôn đời. Và bánh tôi sẽ ban tặng, chính là thịt tôi đây, để cho thế gian được sống.”
“Đừng sợ! Ta là Đầu và là Cuối. Ta là Đấng Hằng Sống, Ta đã chết, và nay Ta sống đến muôn thuở muôn đời” (Khải Huyền 1:17-18). *
Chúng ta vừa nghe những lời an ủi này trong Bài Đọc Thứ Hai trích từ sách Khải Huyền. Những lời mời gọi chúng ta hướng tầm nhìn vào Chúa Kitô, để cảm nghiệm sự hiện diện bảo đảm của Ngài. Đối với mỗi người, trong bất cứ điều kiện nào, dù cho là phức tạp và bi đát nhất, Đấng Phục Sinh đều lập lại: “Đừng sợ, Ta đã chết trên Thập Giá nhưng nay Ta sống đến muôn đời”, “Ta là đấng trước hết và sau hết, và là đấng hằng sống.”
Theo trình thuật của thánh sử Luca (Lc 24,13-35), hôm đó trên đường từ Giêrusalem về Emmaus có ba người lữ hành. Họ đi bên nhau, chia sẻ những suy tư của mình về một biến cố, theo họ, rất quan trọng và có ảnh hưởng đến không chỉ riêng họ mà còn cả toàn dân Israel nữa. Ba người gồm một người được ghi rõ tên, một người không ghi rõ tên, và một người sau cuối ngày danh tính mới được biết đến. Đây cũng là người, là nhân vật chính trong câu chuyện mà cả ba đã trao đổi suốt dọc đường.
Anh chị em thân mến,
Đây là thời khắc mà tôi đã từng mong đợi. Tôi đã đứng trước Khăn Liệm Thánh trong nhiều trường hợp khác nhau, nhưng lúc này, qua cuộc Hành Hương này và giây phút này tôi đang cảm nghiệm về nó bằng một cường độ đặc biệt: Có lẽ vì trong những năm vừa qua đã cho tôi cảm nhận nhiều hơn đối với thông điệp của Hình Ảnh phi thường này. Và trên tất cả, tôi có thể nói bởi vì giờ này, tôi ở đây như Đấng Kế Vị của Phêrô, và tôi mang trong tim tôi toàn thể Giáo Hội, đúng ra, toàn thể nhân loại.
Các nhà chú giải Thánh Kinh đã đếm được 365 lần câu “đừng sợ” (don’t be afraid) trong Kinh Thánh. Nếu một năm 365 ngày chia đều cho 365 lần nhắc nhở “đừng sợ”, thì ít nhất mỗi ngày một lần, Thánh Kinh nhắc bảo con người rằng “đừng sợ!” Vậy, con người sợ cái gì? Và tại sao Thiên Chúa lại phải trấn an con người như vậy? [1]
Thế gian này là một “vũng lệ sầu” như lời trong kinh Lạy Nữ Vương, vì thế cuộc lữ hành đi về vĩnh hằng của con người chính là một hành trình gặp phải rất nhiều sự sợ hãi. Trước hết, con người phải đối diện với những sợ hãi do ma quỷ là loài thần thiêng, nhưng luôn luôn ghen tỵ và tìm mọi cách để làm hại con người.
Tuần Thánh (Holy Week), tiếng Latin là Hebdomas Sancta hay Hebdomas Maior. Tuần lễ trọng đại này đối với người Kitô Giáo là tuần trước Phục Sinh. Theo Tây Phương, nó bắt đầu bằng tuần lễ sau cùng của Mùa Chay, bao gồm Chúa Nhật Lễ Lá, Thứ Tư, Thứ Năm, Thứ Sáu và Thứ Bẩy tuần Thánh.
Thế là Giêsu người thành Nagiarét đã “mồ yên mả đẹp”.
Vâng! Hỡi Giêsu. Xin hãy yên nghỉ và quên đi những vất vả sau ba năm truyền giảng Tin Mừng. Quên đi những roi đòn làm tan nát tấm thân. Quên đi mão gai. Quên đi những tiếng la ó đòi kết án. Quên đi bản án bất công. Quên đi thánh giá nặng trên vai. Quên đi những tiếng búa chát chúa làm xuyên thấu tay chân bằng những chiếc đinh dài và nhọn nhưng rất vô tình. Quên đi cơn hấp hối kinh hoàng tưởng chừng “Cha nỡ bỏ con.” (Mt 27:46) Quên đi đồi Golgotha loang máu. Và Giêsu ơi! Xin hãy ngủ yên.
Có khi nào chúng ta đã tự đặt mình vào số những người vây quanh Chúa Giêsu mỗi khi Ngài rao giảng không? Và thái độ của chúng ta lúc đó như thế nào: Hăm hở nghe lời Ngài, suy tôn và thần tượng Ngài về những lời giảng dạy khôn ngoan; hoặc ngược lại, cảm thấy chói tai, mỉa mai Ngài rồi bỏ đi?